Magdalena Gajda o weightismie – podsumowanie webinaru

Różni i Równi

OLIWIA LENKIEWICZ
Studentka IV roku kierunku lekarskiego

Magdalena Gajda – społeczna Rzeczniczka Praw Osób Chorych na Otyłość – poprowadziła 19 kwietnia wykład na platformie Zoom o sposobach przeciwdziałania dyskryminacji osób chorych na otyłość w opiece zdrowotnej. Webinar prowadzony był we współpracy z SKN Komunikacji Medycznej w ramach Kampanii Różni i Równi. Magdalena Gajda jest również fundatorką i prezeską Fundacji Osób Chorych na Otyłość OD-WAGA, a prywatnie choruje na otyłość od dzieciństwa; przeszła też dwie operacje bariatryczne.

Pojęcie weightism, oznaczające dyskryminację ze względu na wagę, nie istnieje w polskim systemie prawnym. Ze świadectw osób chorych na otyłość wynika jednak, że nierównego traktowania na tym tle doświadcza wiele osób i to we wszystkich obszarach życia społecznego. Otyłość nadal jest w Polsce postrzegana nie jako choroba, ale efekt zaniedbań żywieniowych, złego stylu życia czy zajadania własnych kompleksów. Stereotypy te sprawiają, że osobom chorującym na otyłość przypisywane są takie cechy jak lenistwo, brak ambicji czy brak silnej woli. Uważa się je ponadto za zaniedbane higienicznie czy nawet nieatrakcyjne seksualnie. Społeczeństwo nie zdaje sobie sprawy, jak duża jest skala stygmatyzacji.

Osoby chorujące na otyłość dyskryminacji doświadczają także w opiece zdrowotnej. Pacjenci skarżą się na personel placówek medycznych. Na jego niewybredne komentarze, inwektywy, ironiczne uśmieszki, obrzucanie pogardliwymi spojrzeniami albo wręcz odmowę wykonania badania (zwłaszcza palpacyjnego) czy zabiegu lub ostentacyjne ignorowanie. Nie mniej ważnym problemem jest to, że polscy lekarze nie są przygotowani merytorycznie do profesjonalnego leczenia nadwagi i otyłości. Relacje pacjentów potwierdzają badania wykonane przez Zakład Socjologii Medycyny i Patologii Społecznej GUMed opublikowane w 2019 r.

Ponadnormatywną masę ciała w Polsce ma ponad 20 mln osób, a ok. 8 mln z nich choruje na otyłość. Dopiero w 2000 r. powstała w Polsce pierwsza organizacja pacjencka zrzeszająca osoby chore na otyłość przed i po operacjach bariatrycznych, a w 2019 r. w Biurze Rzecznika Praw Pacjenta odbyło się pierwsze posiedzenie Zespołu ds. przeciwdziałania dyskryminacji osób chorych na otyłość.

W latach 2014-2016 sformułowane zostały trzy obszary i formy wykluczenia pacjentów chorujących na otyłość:

• Brak rzetelnej i merytorycznej wiedzy na temat otyłości jako choroby i form jej leczenia wśród personelu medycznego. W Polsce nie istnieje specjalista zajmujący się leczeniem nadwagi i otyłości – obesitolog. Przez to osoby chore na otyłość często trafiają do lekarzy innych specjalności, którzy zajmują się leczeniem ich schorzeń współwystępujących.
• Brak odpowiedniego sprzętu do diagnostyki, leczenia i opieki nad pacjentami w placówkach medycznych. Mowa tu o sprzęcie takim jak: waga, która umozliwia zważenie pacjentów o masie ciała powyżej 120 kg, ciśnieniomierz z odpowiednim mankietem, łóżka szpitalne, fotele ginekologiczne czy karetki bariatryczne (obecnie w Polsce jest ich 33).
• Odmowa zbadania pacjenta, wykonania zabiegów operacyjnych, „dopóki pacjent nie schudnie”, a także odmowa wykonania podstawowych badań diagnostycznych i specjalistycznych.

9 na 10 pacjentów chorujących na otyłość zamiast rzetelnych zaleceń medycznych usłyszało od lekarza radę: „proszę mniej jeść i więcej się ruszać”. Wiele osób posiada również nieprzyjemne doświadczenia niewerbalne, np. patrzenie na pacjenta z niesmakiem. Osoby chorujące na otyłość w momencie, gdy trafiają do gabinetu lekarskiego, podobnie jak inni chorzy, cierpią z jakiegoś powodu. Odczuwają emocje takie jak ból czy strach i oczekują od personelu czysto merytorycznego zrozumienia ich problemu. Oczekują, że lekarz powie im wprost o chorobie i przedstawi metodę leczenia. Na pytanie, jak rozmawiać z osobą chorą na otyłość, odpowiedź jest jedna: jak z każdym innym pacjentem.

Magdalena Gajda podzieliła się w swoim wykładzie także historiami osób chorujących na otyłość. Zwróciła uwagę na dyskryminację, z jaką spotykają się te osoby w różnych obszarach życia. Swoją wypowiedź zakończyła apelem do obecnych i przyszłych pracowników placówek medycznych, aby zawsze pamiętali o tym, że za każdym człowiekiem chorującym na otyłość stoi jakaś historia, której nie jesteśmy świadomi. Zachęcamy wszystkich zainteresowanych do posłuchania cyklu podcastów JEST GRUBO – Rozmowy o życiu osób z większą masą ciała, których Magdalena Gajda jest współautorką oraz współprowadzącą.

MAGDALENA GAJDA
Społeczna Rzeczniczka Praw Osób Chorych na Otyłość, członkini założycielka European Coalition for People Living with Obesity, członkini Zespołu ds. przeciwdziałania dyskryminacji osób chorych na otyłość przy Rzeczniku Praw Pacjenta, jedyna Polka ze światową nagrodą LIVE ON. GIVE ON Bakken Invitation Award, którą otrzymała za działania społeczne, a także dziennikarka medyczna i społeczna, specjalistka PR, CSR, komunikacji społecznej i storytellingu, podcasterka; fundatorka i prezeska Fundacji Osób Chorych na Otyłość OD-WAGA. Prywatnie choruje na otyłość od dzieciństwa, jest po dwóch operacjach bariatrycznych, obecnie w fazie remisji choroby.