Debata uniwersytecka

5.11.2021

Debata uniwersytecka wieńcząca 12-miesięczną kampanię edukacyjno-informacyjną pt. Kultura Szacunku / Culture of Respect odbyła się 18 października 2021 r. w Gdańskim Uniwersytecie Medycznym.

W spotkaniu wzięli udział:

	prof. dr hab. Jacek Bigda	prorektor ds. rozwoju i organizacji kształcenia GUMed;
	redaktor Dariusz Bugalski – moderator	autor podcastu K3 – podcast o dobrym życiu; dziennikarz; wykładowca akademicki w dziedzinie skutecznej komunikacji;
	prof. Wiesław Łukaszewski	autorytet w dziedzinie psychologii, badacz zagadnień m.in. z zakresu psychologii społecznej, wykładowca i popularyzator psychologii;
	ks. dr Krzysztof Niedałtowski	teolog i religioznawca, rektor kościoła św. Jana w Gdańsku, duszpasterz środowisk twórczych, członek Gdańskiej Rady ds. Równego Traktowania II kadencji (2021-2025);
	mgr Marta Siciarek	koordynatorka regionalnej polityki migracyjnej z Kancelarii Marszałka województwa pomorskiego, członkini zespołu ds. praw człowieka przy Agencji Praw Podstawowych UE, współtwórczyni i była prezeska Centrum Wsparcia Imigrantów i Imigrantek w Gdańsku;
	Ewa Maria Sokolewicz	studentka VI roku English Division Wydziału Lekarskiego GUMed; przewodnicząca Studenckiego Koła Naukowego Dermatologii ED; współautorka i współorganizatorka corocznych edycji konferencji Shameless

Debata była podzielona na rundy:

• Status praesens – szacunek w życiu jednostki i społeczności – wiele perspektyw;
• Diagnoza: deficyt szacunku – źródła i konsekwencje problemu;
• Rokowanie: szanse i zagrożenia, posiadane zasoby oraz warunki zmiany na lepsze;
• Terapia: propozycje recept, kluczowe działania.
  Moderatorem dyskusji był red. Dariusz Bugalski.

Prof. Wiesław Łukaszewski podkreślił, że filarami szacunku w relacjach międzyludzkich jest wolność osobista (do szacunku nie można nikogo zmusić) oraz otwartość na odmienność – nie tyle uznanie, że kto inny ma rację, ale że może ją mieć. Ponadto prof. Łukaszewski przedstawił wyniki różnych badań z zakresu psychologii społecznej i wskazał kilka istotnych cech społeczeństwa polskiego, które mają wpływ na poziom szacunku między ludźmi i w społeczeństwie jako zbiorowości, w tym: wysoki poziom narcyzmu (zarówno indywidualnego jak i kolektywnego), znaczne rozpowszechnienie poczucia skrzywdzenia (szczególnie przez tych, którzy mają więcej), oraz bardzo niski poziom zaufania społecznego (również w odniesieniu do członków rodziny i przyjaciół).

Mgr Marta Siciarek położyła nacisk na konieczność postrzegania każdego człowieka, a w kontekście Jej doświadczeń szczególnie uchodźców i migrantów, jako posiadających niezbywalne prawa ludzkie. Patrząc z tej pozycji, okazywanie szacunku, zapewnianie pomocy oraz działania sprzyjające asymilacji i integracji przedstawicieli mniejszości jawią się nie tyle jako opcjonalne akty miłosierdzia, które silniejszy, dominujący gospodarz może łaskawie okazać słabszemu w potrzebie, lecz jako naturalnie konieczne kroki gwarantujące ludziom równym w godności pełne korzystanie z przysługujących im praw. Mgr Siciarek podkreśliła także konieczność kreowania takich instytucjonalnych mechanizmów służących integracji uchodźców i migrantów, które sprawiają, że pomoc i wsparcie stają się częścią systemu społecznego i są realizowane tak automatycznie, że stają się oczywiste i na swój sposób niewidoczne.

Ks. dr Niedałtowski zwrócił uwagę na istotne znaczenie etyki w kształtowaniu postaw i zachowań opartych na szacunku. Przedstawił kluczową różnicę między etyką uniwersalną a etyką etnocentryczną (plemienną), której stosowanie w społeczności prowadzi do faworyzowania swoich oraz do dyskryminacji obcych lub odmiennych i pogardzania nimi, nawet w sposób fanatyczny, także w grupach, które z racji wykształcenia i wykonywanego zawodu powinny cechować się wysoko rozwiniętą wrażliwością społeczną i otwartością na różnorodność ludzkich cech. Ks. dr Niedałtowski odniósł się także krytycznie do rozpowszechnionej w polskim społeczeństwie (w tym także w Kościele Katolickim w Polsce) skłonności do dzielenia się na wzajemnie zwalczające stronnictwa, partie i grupy, a także do rzeczywistej roli polskiego Kościoła Katolickiego w kształtowaniu postaw i zachowań znacznej części społeczeństwa polskiego, z uwzględnieniem m.in. kwestii edukacji religijnej, która aktualnie nie sprzyja znajomości innych wyznań niż katolicyzm i otwartości na inne religie, kultury i obyczaje.

Ewa Maria Sokolewicz poruszyła kwestie niedostatecznego szacunku własnej osoby u wielu ludzi młodych, a także stereotypów i często spotykanego dyskryminującego nastawienia wobec odmienności (także w języku codziennym), jako czynników wpływających na zdolność i skłonność do okazywania szacunku innym. Studentka poruszyła również problem braku odwagi cywilnej i braku reakcji publicznej na pogardę i dyskryminację wśród osób, które są im indywidualnie przeciwne, a także na kwestię równouprawnienia, które z jednej strony bywa konceptem czysto teoretycznym, a z drugiej nie powinno przesłaniać różnic w potrzebach różnych osób i wynikającej stąd konieczności dostosowania form okazywania szacunku do różnych okoliczności.

Prof. Jacek Bigda zwrócił uwagę na niezwykle istotną rolę edukacji na wszystkich szczeblach, która przy uwzględnieniu odpowiednich form i treści ma szansę skutecznie przygotowywać dzieci i młodzież do harmonijnego funkcjonowania w zróżnicowanym społeczeństwie w oparciu o wzajemny szacunek i tolerancję. Prorektor Bigda podkreślił też bardzo istotny wpływ na poziom szacunku w społeczeństwie retoryki oraz działań stosowanych w debacie publicznej, w instytucjach państwa, a także w dziedzinie polityki informacyjnej. Wyraził również przekonanie o nadal znacznym potencjale pozytywnego oddziaływania instytucji Kościoła Katolickiego na dużą część społeczeństwa.

Wszyscy dyskutanci zgodnie podkreślali istotne znaczenie budowania i umacniania szacunku w relacjach międzyludzkich i w społeczeństwie, zarówno w procesie kształcenia dzieci i młodzieży jak i poprzez budowanie odpowiedniej narracji w życiu codziennym, tak w przekazie medialnym jak i w bezpośrednich relacjach międzyludzkich, w uczelniach, miejscach pracy, bez podkreślania różnic i podsycania antagonizmów, a raczej przez podejmowanie choćby małych kroków, lecz zawsze mających na celu osiągnięcie pewnego dobra, w poszanowaniu godności i różnorodności wszystkich uczestników życia społecznego. Krzewienie szacunku powinno koniecznie stać się integralnym elementem realizowanej polityki społecznej i informacyjnej.

Debata uniwersytecka o szacunku była pierwszą z cyklu debat uniwersyteckich planowanych w Gdańskim Uniwersytecie Medycznym.

Fot. Paweł Sudara/GUMed